2. อนุสฺสติวคฺโค

1-2. มหานามสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[11-12] ทุติยสฺส ปฐเม นานาวิหาเรหิ วิหรตนฺติ คิหีนํ นิพทฺโธ เอโก วิหาโร นาม นตฺถิ, ตสฺมา อมฺหากํ อนิพทฺธวิหาเรน วิหรนฺตานํ เกน วิหาเรน กตเรน นิพทฺธวิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ ปุจฺฉติฯ อาราธโกติ สมฺปาทโก ปริปูรโกฯ ธมฺมโสตสมาปนฺโน พุทฺธานุสฺสติํ ภาเวตีติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน หุตฺวา พุทฺธานุสฺสติํ ภาเวติฯ ทุติเย คิลานา วุฏฺฐิโตติ คิลาโน หุตฺวา วุฏฺฐิโตฯ

3. นนฺทิยสุตฺตวณฺณนา

[13] ตติเย กลฺยาณมิตฺเตติ สุมิตฺเตฯ เอวเมตฺถ กลฺยาณมิตฺตวเสน สงฺฆานุสฺสติ กถิตาฯ กพฬีการาหารภกฺขานนฺติ กามาวจรเทวานํฯ อสมยวิมุตฺโตติ อสมยวิมุตฺติยา วิมุตฺโต ขีณาสโวฯ

4. สุภูติสุตฺตวณฺณนา

[14] จตุตฺเถ โก นามายํ สุภูตี ภิกฺขูติ ชานนฺโตปิ สตฺถา กถาสมุฏฺฐาปนตฺถํ ปุจฺฉติฯ สุทตฺตสฺส อุปาสกสฺส ปุตฺโตติ อนาถปิณฺฑิกํ สนฺธายาหฯ อนาถปิณฺฑิกสฺส หิ ปุตฺโต อตฺตโน จูฬปิตุ สนฺติเก ปพฺพชิโต, อถ นํ สุภูติตฺเถโร อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิฯ สทฺธาปทาเนสูติ สทฺธานํ ปุคฺคลานํ อปทาเนสุ ลกฺขเณสุฯ

5. เมตฺตสุตฺตวณฺณนา

[15] ปญฺจเม สุขํ สุปตีติ ยถา เสสชนา สมฺปริวตฺตมานา กากจฺฉมานา ทุกฺขํ สุปนฺติ, เอวํ อสุปิตฺวา สุขํ สุปติฯ นิทฺทํ โอกฺกมนฺโตปิ สมาปตฺติํ สมาปนฺโน วิย โหติฯ สุขํ ปฏิพุชฺฌตีติ ยถา อญฺเญ นิตฺถุนนฺตา วิชมฺภมานา สมฺปริวตฺตนฺตา ทุกฺขํ ปฏิพุชฺฌนฺติ, เอวํ อปฺปฏิพุชฺฌิตฺวา วิกสมานํ วิย ปทุมํ สุขํ นิพฺพิกาโร ปฏิพุชฺฌติฯ น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสตีติ สุปินํ ปสฺสนฺโตปิ ภทฺทกเมว สุปินํ ปสฺสติ, เจติยํ วนฺทนฺโต วิย ปูชํ กโรนฺโต วิย จ ธมฺมํ สุณนฺโต วิย จ โหติฯ ยถา ปนญฺเญ อตฺตานํ โจเรหิ สมฺปริวาริตํ วิย วาเฬหิ อุปทฺทุตํ วิย ปปาเต ปตนฺตํ วิย จ ปสฺสนฺติ, น เอวํ ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติฯ

มนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ อุเร อามุกฺกมุตฺตาหาโร วิย สีเส ปิฬนฺธิตมาลา วิย จ มนุสฺสานํ ปิโย โหติ มนาโปฯ อมนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ ยเถว มนุสฺสานํ, อมนุสฺสานมฺปิ ปิโย โหติ วิสาขตฺเถโร วิยฯ วตฺถุ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.258) เมตฺตากมฺมฏฺฐานนิทฺเทเส วิตฺถาริตเมวฯ เทวตา รกฺขนฺตีติ ปุตฺตมิว มาตาปิตโร เทวตา รกฺขนฺติฯ

นาสฺส อคฺคิ วา วิสํ วา สตฺถํ วา กมตีติ เมตฺตาวิหาริสฺส กาเย อุตฺตราย อุปาสิกาย วิย อคฺคิ วา, สํยุตฺตภาณกจูฬสีวตฺเถรสฺเสว วิสํ วา, สํกิจฺจสามเณรสฺเสว สตฺถํ วา น กมติ นปฺปวิสติ, นาสฺส กายํ วิโกเปตีติ วุตฺตํ โหติฯ เธนุวตฺถุมฺปิ เจตฺถ กถยนฺติฯ เอกา กิร เธนุ วจฺฉกสฺส ขีรธารํ มุญฺจมานา อฏฺฐาสิฯ เอโก ลุทฺทโก ‘‘ตํ วิชฺฌิสฺสามี’’ติ หตฺเถน สมฺปริวตฺเตตฺวา ทีฆทณฺฑํ สตฺติํ มุญฺจิฯ สา ตสฺสา สรีรํ อาหจฺจ ตาลปณฺณํ วิย วฏฺฏมานา คตา , เนว อุปจารพเลน น อปฺปนาพเลน, เกวลํ วจฺฉเก พลวหิตจิตฺตตายฯ เอวํ มหานุภาวา เมตฺตาฯ

ตุวฏํ จิตฺตํ สมาธิยตีติ เมตฺตาวิหาริโน ขิปฺปเมว จิตฺตํ สมาธิยติ, นตฺถิ ตสฺส ทนฺธายิตตฺตํฯ มุขวณฺโณ วิปฺปสีทตีติ พนฺธนา ปวุตฺตตาลปกฺกํ วิย จสฺส วิปฺปสนฺนวณฺณํ มุขํ โหติฯ อสมฺมูฬฺโห กาลํ กโรตีติ เมตฺตาวิหาริโน สมฺโมหมรณํ นาม นตฺถิ, อสมฺมูฬฺโห ปน นิทฺทํ โอกฺกมนฺโต วิย กาลํ กโรติฯ อุตฺตริ อปฺปฏิวิชฺฌนฺโตติ เมตฺตาสมาปตฺติโต อุตฺตริ อรหตฺตํ อธิคนฺตุํ อสกฺโกนฺโต อิโต จวิตฺวา สุตฺตปฺปพุทฺโธ วิย พฺรหฺมโลกํ อุปปชฺชตีติฯ

6. อฏฺฐกนาครสุตฺตวณฺณนา

[16] ฉฏฺเฐ ทสโมติ ชาติโคตฺตวเสน เจว สารปตฺตกุลคณนาย จ ทสเม ฐาเน คณียติ, เตนสฺส ทสโมตฺเวว นามํ ชาตํฯ อฏฺฐกนาคโรติ อฏฺฐกนครวาสีฯ กุกฺกุฏาราเมติ กุกฺกุฏเสฏฺฐินา การิเต อาราเมฯ